Thuiszorg Een zorgcoöperatie kan hulp aan huis persoonlijker uitvoeren dan een grote zorginstelling. Hulpverleners en cliënten zijn gelukkig met de nieuwe aanpak
De chemokuren verzwakten haar. Daarom had ze hulp nodig bij het douchen, wassen en aankleden. Via een regionale zorgkolos kwam er hulp aan huis. In een paar maanden werd ze door dertig verschillende mensen gedoucht. Soms om half negen, soms om half elf; in elk geval tussen acht en twaalf. Voor elke douche stond een kwartier.
„Het was verschrikkelijk”, zegt haar man, Don van Sambeek (66), aan zijn eetkamertafel in Beek en Donk, vlak bij Helmond. „Al die vreemden bij ons in huis, die zulke intieme handelingen verrichtten.”
Het was 2005. Van Sambeek was net met de vut. Jarenlang was hij directeur geweest van de koepel waaronder alle 180 verzorgingstehuizen en 45 verpleeghuizen van Noord-Brabant vielen. Hij had vele fusies begeleid. En nu ondervond hij aan den lijve dat de grootschaligheid in de zorg was doorgeslagen. Het ging niet meer om de cliënt. Dat moest anders.
Tijdens zijn opleiding maatschappelijk werk had Van Sambeek geleerd de kracht van individuen aan te boren. De kracht van zorgvragers: zodat zij weer regie kregen over hun eigen verzorging en konden beslissen wie wanneer wat kwam doen. En de kracht van de zorgverleners: zodat zij niet meer als slaaf van urenschema’s de regio door sjeesden, maar weer de baas werden van hun eigen werkzaamheden. Hij richtte een zorgcoöperatie op en noemde haar: Tot uw Dienst.
Het werkt eenvoudig. Tot uw Dienst bemiddelt tussen mensen die zorg nodig hebben en zelfstandige verzorgenden. Zij maken vervolgens samen afspraken zodat zorg persoonlijker wordt en beter afgestemd op de wensen van de cliënt dan wanneer een grote zorginstelling het zou regelen.
Nee, hij heeft geen spijt van de fusies die hij heeft begeleid. Die waren nodig. In de jaren zestig en zeventig waren heel veel bejaardentehuizen gebouwd om de woningnood op te lossen. Ze hadden enkel een woonfunctie. Mensen gingen er vitaal in. Echt zieke mensen werden opgevangen in verpleegtehuizen; daar lagen ze met z’n zessen op een kamer.
Maar de mensen in de bejaardentehuizen werden ouder, kregen klachten. Het was van belang dat artsen en verzorgenden uit verpleegtehuizen hun kennis gingen delen met bejaardentehuizen, dat er meer samenwerking kwam.
„Alleen de schaalgrootte schoot door”, zegt Van Sambeek. „Toen de thuiszorg zich ook nog bij deze grote zorginstellingen aansloot, zette ik al mijn vraagtekens. Ik zag onder druk van de bezuinigingen en marktwerking instellingen steeds centraler komen te staan ten koste van de belangen van cliënten. Er werd gedacht dat fusies leidden tot goedkopere zorg, maar dat is niet zo. Er kwamen grotere gebouwen, meer staffuncties, meer bureaucratie. Je kunt het de instellingen niet kwalijk nemen. Ze handelden onder druk van verzekeraars en van Den Haag. Maar nu draait het zorgdirecteuren vooral nog om geld, macht, concurrentie.”
Inmiddels wil de regering wonen en zorg strikt scheiden. Er zijn wooncomplexen voor ouderen. Maar als ouderen hulp nodig hebben, moeten zij die apart inkopen. Mensen worden gestimuleerd zo lang mogelijk zelfstandig te wonen, omdat zorg in een tehuis duur is. Je krijgt alleen een indicatie voor zorg in een verpleegtehuis als je ernstig ziek bent, of dement. Die verpleegtehuizen zijn inmiddels omgebouwd tot plekken waar iedereen een eigen kamer heeft.
Van Sambeek: „De zorg in verpleegtehuizen moeten wij niet doen. Die is intern en zeer gespecialiseerd. Dat moeten zorginstellingen zelf regelen. Alle overige zorg aan huis kan Tot uw Dienst bieden.” Nu wordt die overige zorg vaak nog als vanzelfsprekend bij de zorgkolossen aangevraagd. Maar daarin gaat als het aan Van Sambeek ligt, verandering komen. „In Brabant zijn nu al zes zorgcoöperaties, daar komen er de komende maand acht bij. En ik weet nog van vijftien plekken waar mensen bezig zijn een coöperatie op te zetten. Ik was laatst in Friesland, Overijssel en Limburg om over de coöperatie te vertellen.”
Zijn vrouw krabbelde in 2005 na de chemokuren weer wat op. Ze ging weer schilderen, boetseren. In 2009 werd ze terminaal. Tot uw Dienst stelde een team van vier verzorgenden samen. Ze hoefde niet meer af te wachten welk meisje nu weer hoe laat op kwam dagen. „Ze kwamen elke dag op tijden dat het ons uitkwam. Zij overlegden onderling wie wanneer kon. Met dat team en met begeleiding van de huisarts kon mijn vrouw in alle rust thuis sterven.”
Hij knikt naar haar foto, centraal op een tafeltje in de kamer. En naar haar teken- en schilderspullen uitgestald op haar werktafel verderop.
Hoe werkt zorgcoöperatie Tot uw Dienst?
Zorgcoöperatie Tot uw Dienst heeft geen directeur, geen panden en ook geen andere overhead. Het is een organisatie die niets anders doet dan bemiddelen tussen iemand die zorg nodig heeft, en iemand die zorg kan leveren.
Het is een vereniging waar alle leden, zowel zorgvragers als zorgverleners, samen eigenaar van zijn. Leden betalen jaarlijks 15,60 euro contributie. Inmiddels telt de vereniging 287 leden, er komt dus jaarlijks zo’n 4.500 euro binnen.
De zorgverleners die via Tot uw Dienst werken zijn allemaal zelfstandigen, zzp’ers. Ze vragen 16,70 euro per uur voor huishoudelijke hulp en 22,90 euro voor verzorging. Ze dragen per uur een bedrag af aan de coöperatie: 1,50euro voor huishoudelijke hulp, 2euro voor zorg.
Van de contributie en de loonafdracht betaalt de coöperatie cursussen voor de zorgverleners. Dementie, tiltechniek, reanimatie. Ook wil de coöperatie op termijn ondersteuners contracteren. Nu werken de vier ondersteuners nog op vrijwillige basis.
Een voorbeeld. Piet komt uit het ziekenhuis na een ingrijpende operatie. Hij heeft verzorging nodig en huishoudelijke hulp. Hij belt Tot uw Dienst. Een ondersteuner van de coöperatie helpt hem indicaties aan te vragen. Voor huishoudelijke hulp via de Wet maatschappelijke ondersteuning, voor zorg via de Algemene wet bijzondere ziektekosten. Uiteindelijk komt er een beschikking waarin staat op hoeveel uren zorg hij recht heeft. Piet kan die hulp zelf inkopen met zijn persoonsgebonden budget. Hij stort dat budget op een nieuw rekeningnummer.
De ondersteuner van Tot uw Dienst zoekt een vast team van drie verzorgers bij elkaar. Bij een traditionele zorginstelling is het vaak onmogelijk zo’n vast team samen te stellen omdat er veel verschillende mensen op verschillende tijden werken. Verzorgenden worden bovendien als te duur voor huishoudelijk werk beschouwd, waardoor daarvoor weer apart personeel moet worden ingehuurd. Hierdoor komen er vaak heel veel verschillende mensen bij de cliënt over de vloer.
Als het klikt met het team maken ze afspraken. Hoe laat wilt u dat wij u komen wassen? Op welke dagen zullen we komen poetsen? Ze stellen hun afspraken op schrift en tekenen daarvoor. Vanaf dat moment trekt Tot uw Dienst zich terug. De verzorgers regelen onderling de planning.
Overal ontstaan er zorgcoöperaties
Zorgcoöperaties zijn in opkomst. Ze zijn een antwoord op bureaucratische zorgkolossen. De ene zorgcoöperatie bouwt een dagopvang of een wooncomplex voor ouderen. De ander een buurtwinkel. Wat ze gemeen hebben: kleinschalig bemiddelen tussen zorgvragers en zorgaanbieders.
