Hoog was de anomie in het Oostblok na het communisme, maar ook in het Nederland van midden jaren tachtig: de straat-stenen vlogen hier door de lucht.

Anomie

WEG MET DE COMMERCIE IN DE WETENSCHAP/SANDRA BECKERMAN in het Parool

Door de toenemende invloed van bedrijven op wetenschappelijk onderzoek worden belangrijke vragen niet meer gesteld en raken conclusies gekleurd. Zo is zestig procent van het geld voor voedingsmiddelenonderzoek van de universiteit van Wageningen privaat. Edith Freskens, hoogleraar voeding en gezondheid aan die universiteit, liet zaterdag in Het Parool optekenen dat er te weinig onderzoek wordt gedaan naar preventie omdat geen bedrijf dat wil financieren. Het is exemplarisch. Niet alleen voor het voedingsmiddelenonderzoek maar voor veel meer wetenschappelijke disciplines. Nederland investeert steeds minder in wetenschap en innovatie; in 2020 zal nog 0,79 procent van het bruto nationaal product hiervoor ingezet worden. Het laagste niveau in twintig jaar, onder het Europees gemiddelde.

De wetenschap stagneert doordat er op universiteiten te weinig geld is voor onderzoek dat leidt tot wetenschappelijke doorbraken. En een groeiend deel van het overheidsgeld moet worden uitgegeven aan onderzoek in samenwerking met het bedrijfsleven. Tegelijkertijd geeft de overheid een steeds groter deel van dat geld voor wetenschap en innovatie, bijvoorbeeld via de innovatiebox, uit aan (belasting)cadeautjes voor bedrijven.

Het kan en moet radicaal anders. Het Nederlandse wetenschaps- en innovatiebeleid faalt omdat het gebaseerd is op verkeerde aannames. Opeenvolgende kabinetten geloofden dat als ze bedrijven belastingvoordeel zouden geven voor het doen van onderzoek, die bedrijven zelf ook meer zouden investeren.

Tussen 2003 en 2010 verdubbelde het bedrag dat werd uitgegeven aan belastingvoordeel voor bedrijven die onderzoek doen; van 1,8 naar 3,7 miljard euro. Bedrijven zijn in dezelfde periode juist minder gaan investeren.

Het Centraal Planbureau en de Europese Unie oordelen vernietigend over het Nederlandse innovatiebeleid en met name de innovatiebox. Deze box zorgt ervoor dat bedrijven 5 in plaats van 25 procent belasting betalen over winst die voortkomt uit innovaties. In de Europese lijst van methoden die helpen onderzoek te stimuleren staat deze maatregel op plek 44. In 2012 kostte de innovatiebox 852 miljoen euro. Zestig procent van dat geld ging naar de zeer grote bedrijven. Hightechbedrijf ASML had in 2013 bijvoorbeeld 144 miljoen voordeel.

Een tweede aanname waarop het Nederlandse wetenschapsbeleid is gebaseerd, is dat onderzoek op universiteiten beter wordt als wordt samengewerkt met bedrijven. Ook dit klopt niet. Grote doorbraken worden juist vaker behaald bij langdurig, fundamenteel en onafhankelijk onderzoek.

De commercialisering van de wetenschap heeft de afgelopen jaren juist gezorgd voor gekleurde wetenschap. WC-Eendwetenschap waarbij de conclusies lijken op reclame voor de opdrachtgever. Zo adviseerde een hoogleraar op een leerstoel betaald door de zuivelindustrie melk te drinken, concludeerden wetenschappers met niet-vermeld financieel belang bij mondspoelmiddel Dentaid dat dit het beste middel is en ziet een hoogleraar duurzaamheid - wiens onderzoek mede wordt betaald door Shell en Gazprom - het als zijn taak de Nederlandse gasindustrie een betere positie in de wereld te geven.

Met publiek geld wordt nu private winst gemaakt. De Universiteit Utrecht investeerde bijvoorbeeld miljoenen in onderzoek in samenwerking met Danone. De patenten waarmee geld kan worden verdiend staan echter op naam van Danone.

Europees kampioenschap

Nederland moet meer en beter investeren in wetenschap en innovatie. Stop in naam van wetenschap en innovatie met het winnen van het Europees kampioenschap belastingcadeautjes aan bedrijven geven. Stop met de innovatiebox, stop met WC- Eendwetenschap. Stop met het financieren van de stagnatie van de wetenschap.

Investeer in wat wel werkt. Door meer geld uit te geven aan de regeling die het voor bedrijven goedkoper maakt onderzoekers aan te nemen, maar vooral door op universiteiten fors meer te investeren in langdurig, fundamenteel en onafhankelijk onderzoek.

Zo zorgen we dat belangrijke vragen wel gesteld kunnen worden. Zo zorgen we voor nieuwe wetenschappelijke doorbraken. 

Pavel Jasman en Pjotr Pavlenski

Omstreden kunstenaar beweegt Russische rechercheur tot ontslag

Amber Dujardin − 31/07/15, 08:57

© reuters. Performancekunstenaar Pjotr Pavlenski sneed in 2014 zijn oorlel af uit protest tegen het politieke dwangpsychiatrie-beleid in Rusland.

Weinig mensen leken zoveel van elkaar te verschillen als Pavel Jasman (30) en Pjotr Pavlenski (31). De eerste was een Russische politie-onderzoeker in dienst van een land dat weinig opheeft met kritische geluiden, de tweede een kunstenaar die het bewind stelselmatig bekritiseert met shockerende performance art. Totdat Pavlenski zijn ondervrager ertoe bewoog om ontslag te nemen en zijn kant te kiezen - tot zijn eigen stomme verbazing.

De dissidente kunstenaar Pavlenski werd vorig jaar gearresteerd voor vandalisme, nadat hij autobanden in brand had gestoken op een historische brug in Sint Petersburg. De actie was bedoeld om steun te betuigen aan de protesten in Oekraïne.

Rusland wil hem daarvoor drie jaar celstraf opleggen. Volgens de Moscow Timesmoest Jasman een bekentenis zien uit te lokken bij Pavlenski, maar verliep die opdracht niet bepaald volgens plan. De gesprekken tussen de leeftijdgenoten leidden niet tot een biecht van de kunstenaar, maar tot een opmerkelijke carrièrewending van Jasman.

• 
  © reuters.
  Pavlenski snoerde zichzelf in 2012 letterlijk de mond uit protest tegen de vervolging van Pussy Riot.

Protest tegen corruptie
Pavlenski maakte de afgelopen jaren weinig vrienden in de Russische politiek. Hij naaide zijn mond dicht tijdens de vervolging vanPussy Riot, spijkerde zijn testikels vast aan het Rode Plein uit protest tegen onverschillige en corrupte politici en sneed zijn oorlel af om tegen het politieke dwangpsychiatrie-beleid in Rusland te ageren. Twee jaar geleden wikkelde hij zich voor een overheidsgebouw in Sint-Petersburg naakt in prikkeldraad om een persoon te symboliseren 'die gevangen zit in een repressief rechtssysteem'.

'Kunstenaar van de gerechtigheid'
Een kunstenaar die Rusland, kortom, graag achter de tralies ziet verdwijnen. Azend op een schuldbekentenis sprak Jasman daarom vorig jaar uitgebreid met Pavlenski over de aard en de grenzen van kunst. Tijdens zijn ondervragingen stelde hij zich aanvankelijk sardonisch en onzachtzinnig op. "Ik ben een kunstenaar van de gerechtigheid", zei hij spottend. "De inhoud van mijn kunst is statistiek. Ik heb een onschatbare bijdrage geleverd aan het opstellen van rapporten."

Pavlenski probeerde hem vervolgens de ideeën van kunstenaar Kazimir Malevitsj uit te leggen, waarop Jasman honend antwoordde dat het jammer was dat ze Malevitsj niet konden oproepen als getuige.

•  

  Pavlenski is een heel sterk persoon. Ik vind het fantastisch dat hij zo vurig gelooft in wat hij doet

  Pavel Jasman

Cynisch steekspel
Maar wat begon als een cynisch steekspel, ontaardde gaandeweg in een dialoog over machtsverhoudingen. Tijdens de gesprekken, die Jasman tussen maart en juni 2014 met de kunstenaar voerde, keerde hij langzamerhand op zijn schreden terug. Toen hij Pavlenski geagiteerd vertelde dat hij ervan langs had gekregen van zijn meerderen omdat er nog steeds geen rechtszaak was, antwoordde de kunstenaar gedecideerd: "Dus je geeft toe dat je een stuk gereedschap bent. De regering maakt zijn mensen simpelweg tot instrument."

"Dat klopt", antwoordde Jasman.

Kort daarna legde de ondervrager zijn functie neer en schoolde zich om tot advocaat. En daar bleef het niet bij. Tot de stomme verbazing van Pavlenski vroeg Jasman het hof van Sint Petersburg of hij de kunstenaar in eigen persoon mocht verdedigen. "Pavlenski is een heel sterk persoon", zei hij onlangs in een interview met Moscow Times. "Ik vind het fantastisch dat hij zo vurig gelooft in wat hij doet."

Instrumenten
De kunstenaar was perplex. "Ik dacht eerst dat hij me op mijn gemak probeerde te stellen", aldus Pavlenksi. "Mensen die de wet handhaven zijn instrumenten, al het menselijke wordt onderdrukt... Maar veel van hen hebben twijfels of ze het goede doen, dus het menselijke element kan in strijd raken met het functionele."

Het hof wees het verzoek van Jasman eerder deze maand af omdat hij een belanghebbende in de zaak zou zijn. Maar dat de kunstenaar zijn leven heeft veranderd, bevestigt hij maar al te graag. "Ik denk dat zijn werk veel mensen kritischer heeft gemaakt, en hun wereldbeeld heeft veranderd."