Veertig miljard euro waar niemand op let (30-11-12)

Den Haag.
Door onze redacteur Ingmar Vriesema | pagina 8 - 9

„De wet wordt ontkracht.” Dat zegt Gerrit de Jong, collegelid van de Algemene Rekenkamer, deze week in vakblad Binnenlands Bestuur. De Jong (68), Fries van origine, constateert een funeste besparing op lokale rekenkamers – economen, bestuurskundigen, raadsleden die onderzoek doen naar het nut van gemeentelijke uitgaven. „Juist nu steeds meer taken, en dus geld, naar gemeenten gaan, zeggen die vaker: laat maar zitten. Ongelooflijk.”

Worden alle rekenkamers afgeschaft?
„Nee, maar ze verdwijnen wel. Artikel 81 uit de Gemeentewet verplicht gemeenten een lokale rekenkamer te hebben. Maar enkele tientallen gemeenten hebben al geen rekenkamer meer. Dat wil zeggen: officieel bestaan ze nog, maar er gaat geen cent meer naartoe. Slaaprekenkamers – alleen al in Friesland komen ze voor in Leeuwarderadeel, Menaldumadeel en Ferwerderadeel.”
Gemeenten bezuinigen al langer op hun rekenkamers. Waarom maakt u zich juist nú zorgen?
„Er is meer aan de hand. Er ligt een wetsvoorstel klaar van Binnenlandse Zaken om de verplichte vijfjaarlijkse evaluatie van gemeentebeleid te schrappen. Die evaluatie wordt vaak verricht door een extern bureau, en vergis u niet, alles komt aan bod. Hoe verzorgt uw gemeente het ophalen van afval? Hoe worden de plantsoenen onderhouden? En waarom kocht de gemeente zoveel grond aan? Toen we bij de Algemene Rekenkamer dit voorstel lazen, vielen we van onze stoel.”

Waarom is Binnenlandse Zaken tegen zo’n evaluatie?
„De minister verwijst in de toelichting bij het wetsvoorstel naar een rondetafelconferentie van een paar jaar geleden, waar wethouders zeiden de evaluatie niet zo belangrijk te vinden. Nogal dun, lijkt me, om daar een wet op te baseren. En de VNG, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, is tevreden met het wetsvoorstel. Sterker, ze gaat eroverheen en zegt: nu we toch aan het schrappen zijn, schrap dan ook meteen de lokale rekenkamers. Ze laat kennelijk de oren hangen naar B en W, niet naar raadsleden.”
De VNG zegt niet: schrap de lokale rekenkamers. Ze zegt: laat de gemeenteraad bepalen of hij een onafhankelijke rekenkamer instelt.
„Zelfs de Verenigde Naties dringen aan op rekenkamers in een land. Voor goed bestuur; als niemand de uitgave van belastinggeld controleert, heb je als land een probleem. En dan zegt de VNG doodleuk: laat het besluit over zo’n rekenkamer over aan de raad. Nee, zoiets moet verplicht blijven.”
Wat is het ergste dat kan gebeuren?
„Dat je geen beleid meer kan evalueren en de raad voor informatie totaal afhankelijk wordt van B en W.
„Het Rijk delegeert steeds meer taken aan gemeenten, zoals jeugd- en thuiszorg, en maakt steeds grotere sommen geld over. Nu is dat 28 miljard euro per jaar, straks 40 miljard. Dat is fors. Onafhankelijke controle is nodig.
„Neem de centra voor jeugd en gezin, bedacht door toenmalig minister Rouvoet. De Algemene Rekenkamer en veertig lokale rekenkamers deden er afgelopen jaar onderzoek naar. Daarbij bleek dat vaak niet eens duidelijk was welk doel die centra dienen. Gemeenteraden waren dolbij met dat onderzoek; het college rapporteerde er blijkbaar niet over.
„Of denk aan de te dure grondaankopen door de provincie Friesland, aangetoond door de Noordelijke Rekenkamer. En kijk naar de Rekenkamer Amsterdam, die rapporteerde over gebrekkig toezicht op vervoerbedrijf GVB. Zonder evaluatie van beleid is de raad overgeleverd aan B en W, die je maar op hun blauwe ogen moet geloven.”